1000 Ane apre: Sèvi ak Pase Lak Azuei pou Asire Lavni li

 Matyè òganik ki konsève nan sediman lak yo gen enfòmasyon valab pou rekonstwi kondisyon anviwònman nan pase. Chèchè yo nan Inivèsite Quisqueya an Ayiti te sèvi ak metòd sa a pou analize yon ekzanpil pake preleve nan Lak Azuei, kouvri 1000 dènye ane yo. Yo divize pake a an senk peryòd tan ak analize kantite ak kalite matyè òganik ki prezan nan chak kouch. Rezilta yo montre chanjman nan depo matyè òganik ki reflete bò kote flibilyasyon klimatik yo ak aktivite moun nan rejyon an.

Pandan peryòd ki pi sèk, tankou Anòmal Klimatik Medyev (AKM) ak Ti Laj Glese (TLG), mwens matyè òganik te akimile nan sediman yo, pwobableman akòz ba nivo dlo ak reduksyon nan kwasans plant yo. Ala kontrè, peryòd ki pi wèt yo te gen yon kontni matyè òganik plis eleve. Modèl sa a te veritab pou peryòd ant AKM ak TLG, tankou tou nan Peryòd Chalè Kouran (PCK) ak AKM2.

Analiz la te revele tou yon ogmantasyon nan matyè òganik nan tan ki pi resan, pwobableman kòrèl ak aktivite moun tankou defòstasyon ak agrikilti. Pratik sa yo ka mennen nan yon chajman plis gwo nan nitriman nan lak la, kòm nou wè nan chanjman nan konpozisyon matyè òganik yo.

Etid matyè òganik nan sediman lak yo ofri yon zouti gason pou rekonstwi chanjman nanviwònman nan pase. Analiz Lak Azuei a te revele entèraksyon ant klima ak aktivite moun sou ekosistèm lak la. Konprann tenans sa yo nan istwa a ka pèmèt nou klere nanfòmasyon pou efò konsèvasyon nan lavni ak asire sante a long tèm nan resous fondamantal Ayisyen sa a. Rechèch adisyonèl nesesè pou konprann byen risk posib asosye ak tenans resan sa a.

DOI:https://doi.org/10.1016/j.palaeo.2023.111845

Reprezantasyon sosyal estres nan mitan moun ki deplase pa klima nan katye Nan Orèl, Nòdwès Ayiti.

 Chanjman klimatik se yon fenomèn konplèks avèk anpil konsekans, ki afekte peyi yo diferan jan, selon enfrastrikti yo ak kapasite yo reponn. Gwoup ekspè entègouvènmantal sou evolisyon klima (GIEC) konfime egzistans preuv efè aktivite iman sou sante a, avèk estimasyon ki prevwa yon ogmantasyon nan maladi mondyal ki gen rapò ak chanjman klimatik la. Kesyon mobilite endwi pa klima se yon kesyon konplèks ak kontwòvèsi. Rapò Bank mondyal la ki rele "Groundswell" prevwa 140 milyon moun ap deplase nan menm peyi yo atravè mond lan nan mitan klima a a 2050 nan zòn Afrik anba-sahara, Sid Lwès la ak Amerik Latin, pandan ke OIM estime genyen 272 milyon migrant klimatik nan 2019 la.

Resime sa a konsantre sou konsekans sikolojik deplasman ki gen rapò ak klima a sou popyilasyon yo k ap afekte a. Li analize repwesantasyon sosyal estrès moun deplase yo ap viv aprè gwo evenman klimatik (MC) ak enpak yo sou lavi yo.

Ayiti patikilyèman frajil devan chanjman klimatik ak deplasman ki gen rapò ak klima a. Sitiasyon anviwònman Ayiti a se yon sitiasyon riskan, avèk deforèstasyon ki enpòtan, ris akwonnan ak siklon ak sechrès ki ogmante, ansanm ak yon jere resous natirèl ki pa ase efikas.

Mobilite se yon fenomèn ki frekan nan peyi Ayiti, epi chanjman klimatik la sèlman vin agrese sitiyasyon an. Popyilasyon andeyò yo deplase nan lavil pou chèche kondisyon lavi ki pi bon, men yo souvan jwenn tèt yo nan katye ki pa gen asirans epi eksponen nan danje natirèl yo. Popyilasyon ki deplase pa chanjman klimatik yo souvan fè fas ak sitiyasyon estrès ak traumatism. Gouvènman Ayiti an konsyan de enpòtans kesyon deplasman ki gen rapò ak klima a epi li enkòpore koneksyon ant anviwònman an ak mobilite nan politik migratyon li yo. Gen anpil travay sou sitiyasyon anviwònman Ayiti ak relasyon ant deplasman yo ak anviwònman an. Sepandan, kesyon sante mantal moun deplase pa klima a poko etidye ase.

Ka vil Port-de-Paix ak distri Nan Orèl

Vil Port-de-Paix sitiye nan yon zòn risk pou inondasyon ak sechrès. Distri Nan Orèl gen yon popyilasyon ki deplase, e anpil nan yo se viktim chanjman klimatik la.

Objektif etid sa a se konprann repwesantasyon sosyal estrès moun deplase pa klima nan rejyon sa a, pou egzakse refleksyon ak aksyon ki vize amelyorasyon sante piblik ak reduksyon nan frajilite devan chanjman klimatik. Atik la vize kontribye nan konprann relasyon ant chanjman klimatik ak sante mondyal atravè yon etid sou moun deplase pa klima nan distri risk nan nòdès Ayiti, Nan Orèl.

Moun deplase pa klima nan Nan Orèl eksponen a plizyè faktè estrès, tankou:

• Evènman meteyo ekstrèm
• Inondasyon
• Pèt byen
• Difikilte ekonomik
• Ensekirite
• Aksè limite nan sèvis baz

Faktè sa yo estrès gen yon enpak enpòtan sou sante mantal moun ki deplase pa klima a, yo ekspime santi tristès, anksyete, depresyon ak demotivasyon.

Chanjman klimatik, deplasman ki gen rapò ak klima a ak sante mantal

Chanjman klimatik ak dezast natirèl gen yon enpak enpòtan sou sante mantal popilasyon an. Enpak sa yo manifeste tanzantan ak yon varyete de simptòm ki rasanble nan konsepsyon solastalji, ekzistans anksyete sou anviwònman (eco-anxiété) ak ekzistans paralizi sou anviwònman (eco-paralysie). Twa konsepsyon sa yo mete an vale enpak psikolojik enpòtan chanjman klimatik la sou popilasyon an epi yo konstitye yon sous estres suplémentè.

Estres pòs-traumatik tou frekan nan moun deplase pa klima a, akòz eksperyans traumatizan yo te viv, tankou pèt byen, destruktyon nan anviwònman fanmi yo ak sosyal yo, ak pè pou sekirite ak siviv yo. Trajed sa yo ka mennen nan dezòd nan lèspri, anksyete, tròb somèy ak lòt pwoblèm sante mantal.

Li enpòtan pou nou rekonesan ke sante mantal moun deplase pa klima a souvan neglije. Resous ak sèvis sante mantal souvan pa ase nan rejyon ki afekte pa chanjman klimatik la, sa ki fè aksè a swen an difisil pou moun deplase yo. Anplis, pwoblèm sante mantal yo souvan stigmatize, sa kapab anpeche moun deplase yo chèche èd ak jwenn sipò ki nesesè yo.

Aproch reprezantasyon sosyal nan evalyasyon estres la.

Konsepsyon reprezantasyon sosyal la konplèks ak plizyè sèns. Nan kad etid sa a, nou rete sou definisyon Moscovici ak Jodelet. Dapre Moscovici, reprezantasyon sosyal se yon fason pou entèprete mond lan ak reflechi sou reyalite nou chak jou. Li se yon fòm konesans sosyal moun kreye baze sou eksperyans li yo ki gide konpòtman li.

Metòd sa a te sèvi pou analize penzè moun ki deplase pa klima nan Nan Orèl sou estres la. Objektif la pa t 'evalye nivo estres la, men pou chèche risk choch pòst-tromatik ak estres ki soti nan evènman ekstrèm klimatik yo (MC). Hipotèz etid la se moun ki deplase nan Nan Orèl pa fè asosyasyon ant estres la ak MC yo. Objektif la se idantifye prensipal faktè estres nan evènman sa yo ki enpòtan nan lavi moun.

Metodoloji

Etid la se yon etid eksploratwa ak deskriptif ki konsantre sou estres ki gen rapò avèk klima a nan itilize metòd reprezantasyon tach yo nan asosyasyon vèbal. Etid la te fèt avèk yon echantiyon 100 moun deplase pa klima ki viv nan distri Nan Orèl. Entèvyou semi-estriktire yo te fèt pou esplwate reprezantasyon sosyal sou estres la, eksperyans patisipan yo, ak estrateji adaptasyon yo. Objektif la se rekòlte kontni reprezantasyon moun yo sou chanjman klimatik, evènman ekstrèm klimatik yo (MCs), estres la, ak faktè estres nan lavi a.

Metod la konbine asosyasyon lib ak evokasyon hierachik.

Patisipan yo te dwe asosye mo yo ak objè etid reprezantasyon an.

Etid la te pran an konsiderasyon de faktè: anviwònman (MCs) ak psikolojik (syndwòm estres).

Twa kritè inklizyon te sèvi ak:

a) Gwoup laj (25-65 ane)

b) Estati moun deplase pa klima

c) Kantite ane nan rezidans nan Nan Orèl (plis pase 12 mwa)

Yon kesyonè estanda baze sou teknik karaktèrizasyon te sèvi. Li te ekri an kreyòl ak administre pa etidyan ki te fòme. Done yo te antre nan Google Form ak analize avèk R Studio. Echantiyon an te chwazi pandan vizit preliminè, epi 33 moun deplase pa klima ki gen ant 25 ak 64 ane te chwazi. Yo tout te viv MC yo anvan yo rezide nan Nan Orèl.

Echantiyon an gen karakteristik espesifik nan popilasyon jeneral Ayiti.

Rezilta

• Nivo konesans jeneral sou chanjman klimatik la

Konesans sou chanjman klimatik yo limite ak souvan yo asosye ak evènman meteyo ekstrèm yo (lapli, inondasyon, glisman tèren) ak konsekans yo (mizè, grangou).

• Klasifikasyon evènman klimatik yo ak MC yo pou moun ki reponn

Siklòn yo idantifye kòm MC yo pi redoute, apre sa se sechrès, inondasyon ak glisman tèren yo. Pèt materyèl (lojman, bèt) se konsekans prensipal MC yo sou lavi moun ki reponn.

• Evalyasyon risk chòk pòst-tromatik

Senteom, santi ak emosyon yo moun deplase yo ap viv apre MC yo enkli pè, difikilte nan dòmi, depresyon, anksyete ak move rèv. Senteom psikosomatik ki pi kouran se mal tèt, tansyon wòch, fatig/fatigman ak ensomni.

• Reprezantasyon estres la

Li dekri kòm yon evènman ki gen konsekans negatif siyifikatif sou byen-èt fizik ak sikolojik moun yo, epi li souvan lakòz yon chanjman radikal. Nan etid sa a, estres maje nan lavi a te detèmine pa atribisyon oswa asosyasyon lib nan skò ki soti ant 0 ak 3 (3 se siyifikatif la pi wo epi 0 pa gen okenn efè) nan sitiyasyon yo konnen pou yo estresan ak anksyogèn (ensekirite/enlevman, pwoblèm ekonomik, maladi timoun, pèt byen akòz pwoblèm anviwònman).

Mod ki gen frekans asosyasyon pi wo konsidere kòm konsekans maje evènman klimatik yo sou lavi moun ki reponn.

Rezilta yo se prezante konsa sa:

Maladi timoun yo se estres maje nan lavi a pou moun ki deplase nan Nan Orèl, ak 82% nan repons yo. Li swiv pa pwoblèm ekonomik (48%), pèt byen akòz pwoblèm anviwònman (39%) ak ansekirite/enlevman (33%).

Maladi timoun yo se faktè estres prensipal pou moun ki deplase nan Nan Orèl. Situasyon sa a anplifye pa kondisyon lavi ki pa asire ak depandans paran yo sou timoun yo pou amelyore sitiyasyon sosyoekonomik yo.

Reprezantasyon sosyal estres la nan moun ki deplase pa klima nan Nan Orèl afekte pa sitiyasyon sosyoekonomik yo, kilti yo ak eksperyans yo.

Rekòmandasyon pou rechèch nan lavni yo se:

1. Realize etid similyè avèk echantiyon plis gwo ak plis reprezantatif nan popilasyon ki deplase pa klima an Ayiti.

2. Eksplore enpak faktè lòt tankou sèks, laj ak nivo edikasyon sou reprezantasyon estres la ak estres maje nan lavi a.

3. Realize etid longitudinal pou swiv evolisyon reprezantasyon estres la ak estres maje nan lavi a nan popilasyon ki deplase pa chanjman klimatik la.

Konklizyon

Deplasman ki gen rapò ak klima gen enpak psikolojik enpòtan sou moun ki konsènen. Popilasyon ki deplase pa chanjman klimatik la fè fas a yon estres ogmante, traumatizasyon ak pwoblèm sante mantal. Li enpòtan pou nou rekonèt enpak sa yo epi mete anplas mezi pou sipòte sante mantal moun ki deplase pa klima a, pa bay sèvis sante mantal apwopriye ak sensibilize sou pwoblèm sa yo.

DOI:https://doi.org/10.4000/etudescaribeennes.24487

Rekonstriksyon Idroklima pandan 1000 dènye an yo kalkile soti nan kompozisyon mineralòjik ak jeokimik nan yon kò sedimentè nan Lak-Azuei (Ayiti).

 Klima Karayib la se yon rezilta nan enstriksyon konplèks ant sistèm klimatik Atlantik ak sistèm klimatik Pasifik la. Konprann enpòtans sa yo se pa sèlman pou entèpretasyon chanjman klima nan pase an Ayiti men tou pou predi tendans rejyonal ak global nan lavni. Etid sa a te sèvi ak teknik tankou analiz konpozisyon inòganik, analiz mineralojik, ak analiz kawòbòn òganik pou rekonstwi varyabilite klimatik nan Ayiti nan pase milen sa a. Pandan ke etid anvan yo te bay kèk ide sou istwa klima Ayiti sou peryòd ki pi long, rechèch sa a konsantre espesyalman sou mil ane dènye yo. Li vize detèmine kijan mod klima tankou AMO, NAO, PDO, ak ENSO te enfliyanse varyabilite sa a. Konprann enpòtans sa yo se pa sèlman pou entèpretasyon chanjman klima nan pase an Ayiti men tou pou predi tendans rejyonal ak global nan lavni.

Zòn etid la

Rechèch sa a konsantre sou kò sedimentè LA17BCO2 ki te kolekte nan janvye 2017 nan Lak Azuei, ki tou konnen tankou Étang Saumâtre, ki se pi gwo lak Ayiti a. Li sitiye nan basin Cul-de-Sac ki chita nan lès peyi a, lak la te wè yon ogmantasyon enpòtan nan sifas li depi nan latè 20yèm syèk la. Lak la ki estwè, li gen 22 km nan direksyon nòdwès-sidès, ak yon lajè maksimòm 12 km ak yon fondè 30 met. Li sitiye nan yon nan rejyon ki pi sèk Ayiti a ak li trè senzitif bay chanjman nan lapli. Li kanpe sou yon plan alluvyal anvironnen ak mòn karbona ak li atravèse yon gwo ligan geolojik.

Materyèl ak metòd

Pwosedi Kò ak Analiz

Sa a se yon metòd ki sèvi pou analize yon kò sedimentè rekiperasyon nan Lak la. Yon korè sipòn te kolekte yon kò (LA17BCO2) ki gen 84 santimèt longè nan yon fondè 19.8 met dlo, pandan ke echantiyon yo te pran chak 2 santimèt (sòf pou sit entènèt datasyon radyoaktif yo), pou yon total de 32 pou analiz.

Datasyon:

Kèk etap enpòtan pou datasyon. Datasyon radyokabòn nan kòn lanmò, bwa, ak matyè òganik te revele lajès kò a. Mesir yo te fè nan nivo wo nan 210Pbxs te daten 10 santimèt ki pi wo a plis prese. Lojisyèl kalibrasyon te konvèti lajès radyokabòn nan ane nan kalandriye.

Teknik Analiz

· Karakteristik fizik yo te egzamine, ki gen ladan koulè, bann, ak estrikti laminae, tou bien sou nivo gwo ak ti.

· Nivo grizèl te tou mezire lè l sèvi avèk lojisyèl ImageJ pou analize yon foto rezolisyon wo nan kò a, atribye chak piksèl yon valè nivo grizèl ant 0 (nwa) ak 255 (blan).

· Analiz ondelette te fèt tou. Teknik sa a ede idantifye frekans domine (patèn) nan done nivo grizèl la, revele periodisite kache nan kouch sedimentè yo.

· Eleman maje ak eleman trase (Ca, Al, Fe, elatriye) te mezire soti nan ICP-MS apre degistyon asid.

Difraksyon rayon X te idantifye ak kantifye minera yo tankou kalite, Mg-kalite, aragonit, kwa, ak ley yo.

Kantite kabòn òganik te mezire soti nan yon analizè elemanè apre retire karbona yo.

Rezilta

Kwonoloji ak Sedimantasyon

Datasyon radyokabòn nan Lak Azuei se enkòrèk akòz "erè dlo di" (HWLE). Sa vle di "kabòn ansyen" nan wòch ki disousi dilwe kabòn "radioaktif" pi jèn yo, fè dat yo parèt pi ansyen. Datasyon radyokabòn kòrije pou "erè dlo di", revele varyasyon lajès sou kad nan 6-7 syèk kò a. Yon kòmbinasyon datasyon radyokabòn ak 210Pb te etabli yon modèl detaye datès-lajès.

Litoloji ak Nivo Grizèl:

Diferan kouch sedimentè te idantifye vizyèlman, avèk varyasyon nan kontni ley, matyè òganik, ak koulè (kouch yo pi fonwò reprezante plis matyè òganik). Done nivo grizèl montre varyasyon wo, avèk koulè plis klere nan seksyon pi ba ak entèval disten nan flibilasyon wo.

Kompozisyon Miniralòjik

Kalite, Mg-kalite, ak aragonit te minera dominan nan kò a. Kalite-kalite, kwa, ak ley yo te montre yon konpòtman simila, korele negativman ak Mg-kalite pandan ke aragonit te montre varyasyon minimòm.

Kompozisyon Jeokimik:

Kalsiyòm te eleman ki pi abondan, reflete kontni kalite ki wo. Lòt eleman (Al, Fe, K, Ti, Zr) te korele ak lòt yo epi negativman ak Kalsiyòm, sa ki sijere orijin terijen kòmant yo ak enpòtans kompònan balans dlo yo. Kontni kabòn òganik te varye, avèk yon ti ogmantasyon nan sediman ki pi wo yo, e li te montre yon tenans kontrè ak Kalsiyòm.

Konklizyon

An rezime, etid varyasyon kabòn kalsiyòm nan sediman lak la ka revele chanjman klima nan pase a. Pandan kò a reflete kantite matyè òganik ak inòganik ki prezan. Koulè ki pi klere endike plis antre terijen (tè ki lave nan lak la), pandan ke koulè ki pi fon endike mwens. Sa sijere yon klima pi sèk pandan peryòd yo ki gen mwens antre terijen ak yon klima pi mouye pandan peryòd yo ki gen plis antre terijen. Konprann sa a se enpòtan pou devlope estrateji adaptasyon efikas ak mitige enpak chanjman klima nan lavni Ayiti. Etid sa a kontribye nan yon sòti pi laj pou konprann ak predi chanjman klima nan Karayib ak pi lwen ankò. Lè nou plonge nan pase a, nou ka jwenn enfòmasyon valab ki pral ede nou fè fas ak defi yon klima ki ap chanje nan lavni.

DOI: https://doi.org/10.1177/09596836231163512

Faktè sòsyoekonomik ak demografik ki enfliyanse defekasyon nan espas ouvè an Ayiti: yon étid transversal

 OD, oswa defekasyon nan espas ouvè, prezante yon gwo risk pou sante nan peyi ki gen nivo ekonomik ba ak mitan kòm Ayiti. Malgre sòti entènasyonal yo pou elimine pratik sa a, yon estimasyon 20% nan popyilasyon ayisyen an toujou fè defekasyon nan espas ouvè, eksponan yo nan divès maladi enfeksye ak mete an avant nesesite urjans pou amelyore solisyon sanitè.

Pou konprann faktè kle ki mennen nan defekasyon nan espas ouvè an Ayiti, nou bezwen eksamine detèminan sòsyoekonomik ak demografik li yo. Pandan ke rechèch anvan yo te eseye eksplore faktè sa yo nan lòt peyi ki nan devlopman, kontèks espesifik Ayiti a mande yon ankèt dedye.

Metòd

Rechèch sa a etidye defekasyon nan espas ouvè an Ayiti, ki se peyi ki pi pòv nan rejyon Amerik Latin ak Karayib la. Ayiti sitye sou zile Hispaniola, ak yon popilasyon dens 11.7 milyon epi resous ekonomik ki limite.

Rechèch la itilize yon desen transversal, retrospektif, analiz done segondè soti nan dènye Sondaj Demografik ak Sante Ayiti (SDSA) ki te fèt ant 2016-2017. Sondaj nasyonal sa a, ki te anba sipèvizyon Enstiti ayisyen pou Timoun ak sipò teknik Entènasyonal pou ICF, te ranmase done detaye sou demografik kay, sante, ak aksè nan sanitasyon, ki gen ladan fasilite twalèt.

Yon desen estrateji deklasifikasyon nan de etap te asire divèsite patisipan yo. Nan premye etap la, 450 zòn jeografik te chwazi. Pandan dezyèm etap la, yon echantiyon aleatwa de 13,451 kay nan zòn sa yo te tire, ak yon ta reyalizasyon enpresyonan nan 99.7%. Enfòmasyon detaye sou desen santral yo disponib nan piblikasyon ki gen rapò ak SDSA a.

Nan analiz done sòti nan ansanmman endividyèl ak kominote ki gen rapò ak defekasyon nan espas ouvè nan done rich sa a, rechèch sa a vize bay konpreyansyon kapital pou konsèvwa entèvansyon efikas ak politik pou elimine defekasyon nan espas ouvè ak amelyore sante piblik an Ayiti.

Defekasyon nan espas ouvè (OD) nan resime a, nan peyi a Ayiti, etidye atravè yon done rich soti nan Sondaj Demografik ak Sante Ayiti (SDSA) nan lane 2016-2017.

Varyab la defini kòm sa yo:

Varyab Depandan

Kòde "wi" si nenpòt manm kay la fè defekasyon nan espas ouvè, "non" lòtman.

Varyab Endepandan yo

· Kote Residans: Vil oswa andeyò

· Rejyon: 11 rejyon administratif nan Ayiti

· Karakteristik Chef Kay la

a) Sèks (gason/fanm)

b) Laj (kategorize nan 6 gwoup)

c) Nivo edikasyon (san fòmalite, primè, segondè, pi wo)

· Konpozisyon Kay la:

a) Nòmb manm (kategorize nan 3 gwoup)

b) Nòmb timoun ki gen ant 1 ak 14 ane (kategorize nan 4 gwoup)

c) Nòmb granmoun (ki gen 65 ane ak pi plis) (kategorize nan 3 gwoup)

d) Nòmb gason ak fanm (kategorize nan 3 gwoup baze sou pwoportyon relatifEgzakteman ki sa ki te jwenn nan rechèch sa a sou defekasyon nan espas ouvè an Ayiti pa detaye nan kesyon ou poze a. Men, rechèch sa a te gen kòm objektif pou idantifye faktè sòsyoekonomik ak demografik ki enkli nan defekasyon nan espas ouvè nan peyi a. Li te itilize done soti nan Sondaj Demografik ak Sante Ayiti (SDSA) ki te fèt ant 2016 ak 2017.

Nan rechèch sa a, yo te pran an konsiderasyon kote rezidans (vil oswa andeyò), rejyon administratif, karakteristik chef kay la tankou sèks, laj, ak nivo edikasyon. Yo te tou konsidere konpozisyon kay la, ki enkli nòmb manm, nòmb timoun ant 1 ak 14 ane, nòmb granmoun ki gen 65 ane ak plis, ak nòmb gason ak fanm nan kay la.

Rechèch sa a te itilize yon desen transversal, retrospektif, ak analiz done segondè soti nan Sondaj Demografik ak Sante Ayiti. Li te pote nan konsiderasyon plizyè varyab ki te kapab gen rapò ak defekasyon nan espas ouvè nan peyi a. Men, li enpòtan pou sonje ke detay detèmine nan rechèch sa a pa disponib nan kesyon ou poze a.

DOI: https://doi.org/10.1186/s12889-022-14619-2

Kantite kontribisyon rechèch nan Ayiti: Kombinasyon altmetrik ak bibliometrik nan syans lavi ak syans latè.

 Mond academik ap fè fas a yon presyon k ap ogmante pou kwantifye pwodiksyon ak enpak rechèch yo. Presyon sa a mennen nan devlòpman metrik diferan, ki gen ladan bibliometrik (kwantifye kantite piblikasyon ak sitasyon) ak altmetrik (kwantifye atansyon ak angajman sou entènèt). Metrik sa yo sèvi pou evalye chèchè yo, inivèsite yo, ak jounal yo, e yo enpòtan nan deziyon sou finansman ak pwomosyon karyè. Pandan ke yo t ap konsantre sou chak chèchè endividyèl nan kòmansman, pwosesis evalyasyon an elargi pou enkli enstitisyon ak rezo rechèch. Sa a kreye plis kolaborasyon entènasyonal ak densite nan rezo, men tou sa kapab lakòz neglijans rechèch ki fèt anndan rezo sa yo. Anplis bibliometrik tradisyonèl tankou H-index ak faktè enpak jounal la, gen metrik nouvo tankou altmetrik yo ap pran lapawòl. Metrik sa yo kapte enpak plis lajòl rechèch yo, ki sòti pi lwen pase sitasyon tradisyonèl, tankou diskisyon sou entènèt ak referans sou medya sosyal.

Bibliometri, yon domèn nan syantometri, konsantre sou analiz kantitativ piblikasyon syantifik. Li dekri peyizaj rechèch yo, evalye performans rechèch, epi swiv pwogrè syantifik. Li te devlope pa Pritchard nan 1969, li konsantre sou kontaj ak analiz rechèch ki pibliye pou evalye enpak syantifik li yo. Tradisyonèlman, bibliometri te sèvi kòm yon zouti kle pou evalyasyon rechèch ak mesur performans. Lè yo analize faktè tankou kantite sitasyon ak H-index la, sa pèmèt chèchè yo ak enstitisyon yo demontre pwodiksyon ak enpak yo.

Sepandan, nan denye ane yo, atant pou bibliometri yo ogmante anpil. Kounye a, li wè kòm yon zouti potansyèlman pwisan pou evalye rechèch, avèk kapasite pou fòme desizyon sou finansman ak avansman karyè.

Malgre enpòtans li k ap grandi, li enpòtan sonje ke bibliometri sèl pa ka bay yon imaj konplè sou kalite ak enpak rechèch. Lòt faktè tankou orijinalite rechèch la, kontribisyon li nan domèn espesifik, ak aplikasyon li nan mond reyèl, jwe tou yon wòl enpòtan.

Tradisyonèlman, enpak rechèch yo te kwantifye pa kantite sitasyon yon piblikasyon resevwa. Metrik sa a, ki te defann pa Konkiel, reflete kantite enpak travay yon chèchè fè nan domèn li yo. Sepandan, sèlman repoze sou sitasyon yo ka limite.

H-index Hirsch la ofri yon apwòch pi nuanse nan konsiderasyon kantite piblikasyon ak sitasyon yo. Sa a bay yon gade plis olistik sou pwodiksyon ak enpak yon chèchè.

Sepandan, monte sosyal ak platfòm sou entènèt yo te mennen nan emèjans "altmetrik", yon tèm ki enkli metrik altenatif pou kwantifye enpak rechèch la. Adriaanse ak Rensleigh mete aksan sou entegrasyon kwa nan zouti sosyal medya nan akeyademi, kote chèchè yo sèvi avèk platfòm tankou blog, Twitter, ak Mendeley pou pataje ak diskite sou travay yo. Aktivite sa yo sou entènèt la, kapte pa altmetrik, reflete jwenn ak enpak rechèch yo nan mond reyèl, pi lwen pase sèlman nan sèk akademik tradisyonèl.

ResearchGate, yon rezo sosyal pou chèchè ak 20 milyon manm, gen pou objektif revolisyonize rechèch la pou bay zouti pou kolaborasyon ak bati repitasyon. Li ofri divès metrik, ki gen ladan RG Score, Total Research Interest, ak H-index, pou evalye enpak syantifik ak revizyon pasaj.

RG Score la, ki baze sou entèraksyon itilizatè yo genyen avèk travay yon chèchè sou platfòm nan, gen pou objektif pou kwantifye repitasyon syantifik. Sepandan, mank transparans li yo ak repoze sou faktè enpak jounal yo kreye kèk konesans sou valablite li. Gen kèk etid ki kritike limitasyon li yo, tankou enkapasite li pou detekte manipilasyon ak pratik diskitab ki sèvi ak faktè enpak jounal yo pou evalye chak chèchè endividyèlman.

Total Research Interest la, yon metrik diferan, evalye enterè lòt chèTotal Research Interest, yon metrik diferan, evalye enterè lòt chèchè yo genyen nan travay yon chèchè. Li konsa mete ansanm endikatè bibliometrik ak altmetrik, ki gen ladan lekti, lekti tout tèks la, rekòmandasyon, ak sitasyon, pou bay yon imaj plis laj sou enpak ki sòti pi lwen pase sèlman sitasyon tradisyonèl yo.

Tandiske ResearchGate ofri zouti valyab pou konekte ak kolabore, valablite metrik yo rete yon sijè deba. Chèchè yo dwe konnen sou limitasyon metrik sa yo ak sèvi ak yo avèk pridans lè yo evalye travay pa yo oswa travay lòt moun.

Metòd ki te itilize

Nou te analize done soti nan ResearchGate, Scopus, ak Google Scholar pou 47 chèchè ki gen yon RG Score pi wo pase 1. Nou te konsidere sektè anviwònman an ki te genyen RG Score ki pi wo, swiv pa "lòt", agronomi, ak sante. Sa reflete lòd chèchè yo nan chak domèn, eksepte pou agronomi ki te gen kèk chèchè ki pi piti.

Lè nou konsidere sitasyon yo, agronomi te genyen total sitasyon ki pi wo men tou konsantrasyon sitasyon ki pi wo, ak yon chèchè ki te kontribye 97.4%. Anviwònman ak sante te genyen sitasyon ki te distribiye plis egalman, pandan sektè anviwònman an te genyen H-index ki pi wo, swiv pa sante ak agronomi. Sepandan, tout sektè yo te montre yon ogmantasyon siyifikatif nan RG Score ak endikatè bibliometrik tout atravè ane 2020.

Ogmantasyon nan Sitasyon ak H-index

Tout domèn yo te montre ogmantasyon siyifikatif nan sitasyon ak H-index ant janvye ak desanm 2020.

Agronomi te genyen ogmantasyon sitasyon ki pi wo (21.93%), swiv pa anviwònman (27.78%), sante (17.47%), ak lòt (114.77%). Lòd ogmantasyon nan H-index te "lòt" > agronomi > anviwònman > sante, soti nan 33.33% jiska 140%.

Distribisyon Pwodiksyon

Pwèske 64% nan chèchè yo gen yon pwen piblikasyon ki anba 5, pandan sèlman 10% gen pwen ki pi wo pase 10. Sa endike yon gwo distans nan pwodiksyon ant chèchè yo.

Analiz Rafine ak Kriteria Pi Estrikt

Pou minimize biaz soti nan sitasyon tèt li yo, nou te analize chèchè ki gen yon RG-Score ≥10 ak yon H-index ki pa afekte pa sitasyon tèt li yo. Sèlman 5 chèchè satisfè kondisyon sa yo (1 nan agronomi, 1 nan anviwònman, 3 nan sante). Analiz sa a sijere yon potansyèlman pi ba pwodiksyon nan agronomi ak anviwònman an konpare ak sante.

Relasyon ant RG-Score ak Bibliometri

Mwayèn RG-Score te 52.59, ak agronomi ki genyen ki pi ba. Lè nou konsidere sitasyon nan Google Scholar la, nimewo a te 3226, ak sante ki pa t 'genyen anyen.

Pandan tout domèn yo te montre ogmantasyon nan pwodiksyon nan 2020, gen yon distans siyifikatif ant chèchè yo. Yon analiz rafine sijere yon potansyèlman pi ba pwodiksyon nan agronomi ak anviwònman an konpare ak sante.

XLSTAT ak logisyèl R,

Nou te aplike tès nòmalite Kolmogorov-Smirnov sou endikatè diferan tankou kantite sitasyon ak H-index nan diferan platfòm. Hipòtèz nòmalite a (distribisyon nòmal) pa t 'te rejte pou okenn nan endikatè yo, sa sijere yo swiv yon distribisyon nòmal.

Distribisyon Endikatè yo:

Konpare ak Google Scholar ak Scopus, ResearchGate montre yon ogmantasyon nan total sitasyon yo (19.53% ak 50.02%, omwen).

Analiz Korelasyon:

Nou te sèvi ak kofisyen korelasyon Pearson pou analize relasyon ant RG Score ak endikatè bibliometrik (sitasyon ak H-index) soti nan diferan platfòm.Yo te obsève korelasyon fò ant:

· RG Score ak sitasyon nan Scopus (r = 0.99, sa sijere 99% nan travay ki site yo kouvri menm travay yo)

· Sitasyon nan ResearchGate ak sitasyon nan Google Scholar (r = 0.928)

· RG Score ak H-index nan Scopus (r = 0.90)

· RG H-index ak H-index nan Scopus (r = 0.997)

Konsèy

Etid sa a abòde pwodiksyon syantifik chèchè nan Inivèsite Quisqueya nan domèn agronomi, anviwònman, ak sante. Tout domèn yo te montre ogmantasyon siyifikatif nan RG Score (altmetrik) ak endikatè bibliometrik (sitasyon, H-index). Yo te obsève korelasyon pozitif fò ant endikatè yo nan RG ak sa yo nan platfòm etabli tankou Scopus, sa ki sipòte validite RG Score kòm yon endikatè pwodiksyon. Sepandan, yo te obsève korelasyon negatif fò ant endikatè yo nan RG ak sa yo nan Google Scholar. Sa mande plis enkèt pou konprann faktè ki nan fonksyone diferans sa a.

DOI : https://doi.org/10.19044/esj.2021.v17n21p316

Enpak Chanjman Klimatik sou Maladi Ki Transmisyon pa Vektè nan Ayiti

  Chanjman klimatik reprezante yon danje enpòtan pou peyi an devlòpman, li afekte ekosistèm, devlòpman sosyoekonomik, ak sante piblik. Ayiti pa fè eksepsyon. Diferan manifestasyon li tankou sèchès, innondasyon, ak fenomèn meteò ekstrèm destabilize biodivèsite ak kontribye nan soti ak pwopagasyon maladi ki touche moun ak bèt. Pandan Ayiti fè yon kontribisyon minim nan emisyon gaz efè ser global yo, li santi konsekans yo anpil. Ekosistèm nan zòn kònverjans entwopikal la espesyalman frajil, e sa ka gen rapò ak okirans maladi ki transmisyon pa vektè. Sepandan, rechèch ki eksplike espesifikman lyen ant chanjman klimatik ak maladi transmisyon pa vektè nan Ayiti toujou limite.

Pou ranpli vid sa a, yon etid te fèt pou eksplòre lyen ant chanjman klimatik ak pwopagasyon maladi ki transmisyon pa entèmdi ak lòt bèt (maladi transmisyon pa vektè) nan Ayiti. Etid sa a analize enpakt li sou sante, sitiyasyon aktyèl maladi sa yo nan peyi a. Li bay sipèsta pou rechèch nan lavni ak pwopoze solisyon pou moun ki pran desizyon. Konprann koneksyon sa yo se enpòtan pou Ayiti kapab pwoteje sante piblik la epi diminye domaj ki lakòz pa chanjman klimatik la.

Chanjman klimatik ak degradasyon anviwònman

Gwoup Ekspè sou Chanjman Klimatik (IPCC) fè yon deskripsyon ki tre kritik sou lavni nou, li prevwa yon ogmantasyon nan temparati mondyal ki kapab ale soti nan 1.4 jiska 5.8°C nan lane 2100. Ogmantasyon sa a ap gen enpakt sou sistèm imen ak ekoloji, nan kantite lapli ak imidite. Peyi an devlòpman tankou Ayiti fè fas ak defi enpòtan ak chanjman sa yo. Ogmantasyon nan temparati ak sèkès ki vin pi frekan kreye yon sitiyasyon ki genyen anpil danje nan kondisyon anviwònman an. Etid yo nan vil Ayiti deja detekte patojèn danjere tankou oosist Kriptosporidyòm nan dlo soufwaf ak dlo soutèren ki sèvi pou bwè, sa montre danje potansyèl sou sante a. Chanjman klimatik pa sèlman afekte resous dlo, men li enflense tou konpòtman ak kapasite sòti maladi. Lapli ki ogmante ka fasilite pwopagasyon patojèn, pandan ke temparati ki ogmante pèmèt yo yo devlope ak rete nan lòt moun plis lontan. Jeyografi ak demografi Ayiti a ogmante risk sa yo. Situasyon geografik li nan pwen rankont tèktonik yo fè Ayiti santi tranbleman tè frekan epi li nan wout direkteman lè gen siklòn, pandan ke ogmantasyon rapid nan popilasyon ak degradasyon anviwònman an ogmante enpakt sa yo. Ayiti te ranke twazyèm nan mitan peyi ki te afekte anpil nan chanjman klimatik ant 1993 ak 2012. Danje sa yo sou anviwònman an afekte tou aspè sosyoekonomik li yo.

Chanjman klimatik ak altèrasyon anviwònman an: enpakt sou sante ak maladi transmisyon pa vektè

Chanjman klimatik, ki gen orijin nan emisyon gaz efè ser nan peyiYo, genyen plizyè maladi ki transmisyon pa vektè nan Ayiti ki ka afekte sante moun. Maladi tankou malarya, chikungunya, zika, deng, ak lèchosis se eksamp maladi tankou sa yo. Chanjman klimatik ka gen yon enpakt sou pwopagasyon maladi sa yo. Ekstansyon nan zòn ki favorab pou vektè yo (tankou moustik nan ka malarya ak zika) ka ogmante ak chanjman nan kondisyon klimatik tankou temparati ak lapli.

Yon klima ki plis chalè ak plis lapli ka kreye yon anviwònman ki pi favorab pou pwopagasyon vektè yo. Pwopagasyon maladi pa vektè ka ogmante ak ogmantasyon nan peryòd aktivite vektè yo. Gen rapò ant ogmantasyon nan temparati ak vitès devlopman vektè yo, tankou moustik la. Lapli ka afekte nivo dlo ak kantite sitronèl, ki ka enpakte kapasite vektè yo transmet maladi. Sa vle di ke chanjman klimatik, tankou ogmantasyon nan temparati ak lapli, ka ogmante risk pwopagasyon maladi ki transmisyon pa vektè nan Ayiti.

Pou fè fas ak enpakt chanjman klimatik sou maladi sa yo, genyen plizyè mezi ki ka pran. An premye, enpòtan pou genyen mezi pou kontwole vektè yo. Sa ka enkli pwojè kontwòl moustik, tankou elymanasyon espas ki kapab akimile dlo ak mete ensektilsid nan dlo yo. Lòt mezi yo ka gen rapò ak enpòtans edikasyon ak sensibilizasyon sou maladi yo, ak kondisyon ki ka favòwabl pou pwopagasyon maladi. Anplis, genyen pwogram pou swiv ak rapòte kòrèkteman sou kantite ka ak maladi ki transmisyon pa vektè nan peyi a. Menm si Ayiti pa gen responsablite prensipal nan emisyon gaz efè ser global yo, li enpòtan pou li pran mezi pou ranpli objektif yo nan kad Akò Pari sou Klima a. Sa ka enkli redwi emisyon gaz efè ser lokalman ak adopte pratik ki pi dirab nan kad devlòpman sosyoekonomik ak anviwònman an.

An resime, chanjman klimatik gen yon enpakt sou maladi ki transmisyon pa vektè nan Ayiti. Pwopagasyon maladi sa yo ka ogmante ak ogmantasyon nan temparati ak lapli. Pou fè fas ak sa, genyen mezi kontwole vektè yo, sensibilize moun sou maladi yo, ak swiv ak rapòte sou sitiyasyon maladi nan peyi a. Li enpòtan tou pou Ayiti pran mezi pou redwi emisyon gaz efè ser lokalman ak adopte pratik ki pi dirab nan kad devlòpman sosyoekonomik ak anviwònman an.

DOI: https://doi.org/10.5772/intechopen.96037

Enpak mikwoplatis sou sante lanviwònman an

 Plastik se yon materyèl ki prevalan ki ekziste depi nan 19yèm syèk la. Sepandan, se nan dènye ane yo sèlman ke enpak negatif plastik sou lanvironman tounen aparan. Polisyon plastik se kounye a yon gwo pwoblèm, ak mikwoplatis yo jwenn nan tout pati nan lanvironman, ki gen ladan lè, dlo, ak tè. Mikwoplatis sa yo ka gen enpak negatif sou sante moun ak sante bèt. Objektif atik sa a se fè yon revizyon sou eta konesans kounye a sou mikwoplatis yo ak idantifye danje ki gen rapò avèk yo nan lanvironman an.

Metodoloji

Rechèch sa a te kolekte enfòmasyon nan divès baz done syantifik ak rezo akademik tankou Google Scholar, PubMed, ScienceDirect, ak Springer. Mo kle ki gen rapò ak mikwoplatis yo, pwopriyete yo, efè sou sante, ak enpak sou lanvironman yo te itilize pou fè rechèch yo. Atik pibliye ant 2005 ak 2021 yo te priorize, avèk sous adisyonèl idantifye atravè referans site yo. Chak atik te analize kritikman, rezilta nan yon konesans konplè sou literati releven an.

Plastik: Definisyon, Kòmposisyon, ak Karakteristik

Plastik se materyèl yo konsiste nan polimè wòch, fòme pa fliyasyon pandan pwosesis yo. Yo sòti prensipalman nan resous ki pa ka ranplase tankou petwòl ak gaz natirèl, men gen opsyon renouvlab tankou kanna sik ak lwil legim. Vèsatilite ak fòs yo fè yo sòti nan materyèl tradisyonèl tankou met.

Yo se struktir Makromolekilyè paske yo sòti nan gwo molekil ki repete rele polimè. Yo kapab deforme anba chalè oswa prese. Yo melanje avèk ajoute pou amelyore pwopriyete tankou solidite, koulè, ak rezistans diflame.

Yo ka klasifye nan: Termoset (fòme fiks) ak termoplastik (kapab chanje fòm). Yo kapab sèvi nan divès sektè akòz pwopriyete yo ki unik.

Mikwoplatis

Mikwoplatis (MP) se ti pati plastik ki pi piti pase 5 milimèt nan diamèt, ki sòti nan degradasyon debri plastik plis gwo oswa fabrike dirèkteman. Yo gen fòm, gwosè, ak kòmposisyon chimik diferan, ak pwopriyete fizik ak chimik ki diferan ki gen enpak sou konpòtman yo nan lanvironman.

Yo kategorize pa gwosè (fragman, fòm, mousse, fil, pelet) ak koulè lè yo sèvi ak yon sistèm standadize. Yo sòti poutèt sis polimè ki komen: polietilen, polipwopilen, PVC, poliyouretan, polistirèn, ak PET.

Kad legal ak reglemantè

Mikwoplatis gen de fòm: prensipal (piti fabrike) ak segondè (rezilta nan degradasyon gwo zafè). Yo sòti nan pwosesis endistriyèl, kozmetik, teks, ak fatra plastik. Diferan sous sa yo kontribye nan polisyon mikwoplatis nan divès ekosistèm.

Tandiske pa gen okenn lwa entènasyonal espesifik ki adrese mikwoplatis, gen plizyè mezi pwodiktif ki egziste nan nivo diferan. Konvansyon global tankou MARPOL 73/78 ak Konvansyon Lond akize kontwòl depo fatra plastik nan lanmè. Anplis, pwogram ak deklarasyonPlastik se yon materyèl ki prevalan ki te nan lavi depi nan 19yèm syèk la. Sepandan, se nan dènye ane sa yo sèlman ke enpak negatif plastik sou lanviwònman an tounen klè. Polisyon plastik se yon gwo pwoblèm kounye a, ak mikwoplatis yo jwenn nan tout pati nan lanviwònman an, ki gen ladan lè, dlo, ak tè. Mikwoplatis yo ka gen enpak negatif sou sante moun ak sante bèt. Objektif atik sa a se revize eta konesans kounye a sou mikwoplatis yo ak idantifye danje ki gen rapò avèk yo nan lanviwònman an.

Metodoloji

Rechèch sa a te kolekte enfòmasyon nan divès baz done syantifik ak rezo akademik tankou Google Scholar, PubMed, ScienceDirect, ak Springer. Nou te sèvi ak mo kle ki gen rapò ak mikwoplatis, pwopriyete yo, efè sou sante, ak enpak sou lanviwònman yo pou fè rechèch nou yo. Nou te prioritze atik pibliye ant 2005 ak 2021, ak nou idantifye sous adisyonèl atravè referans ki site yo. Nou te analize chak atik kritikman, sa ki pèmèt nou gen yon konesans konplè sou literati ki releven nan domèn nan.

Plastik: Definisyon, Kompozisyon, ak Karakteristik

Plastik se materyèl yo ki konsiste nan polimè wòch ki fòme pandan pwosesis yo. Yo sòti prensipalman nan resous ki pa ka ranvwayab tankou petwòl ak gaz natirèl, men gen opsyon ranvwayab tankou sik kanna ak lwil legim. Yo popilè paske yo vèsatil ak fò, epi yo kapab sibstitiye materyèl tradisyonèl tankou metal.

Yo se struktir makromolekilè paske yo fòme avèk gwo molekil ki repete rele polimè. Yo kapab deforme anba chalè oswa prese. Yo melanj avèk ajoute pou amelyore pwopriyete tankou solidite, koulè, ak kapasite reziste diflamasyon.

Yo ka klasifye kòm termosèt (ki kenbe fòm yo) ak termoplastik (ki kapab chanje fòm yo). Yo sèvi nan divès sektè avèk pwopriyete ki diferan.

Mikwoplatis

Mikwoplatis (MP) se ti pati plastik ki pi piti pase 5 milimèt nan diamèt, ki sòti nan degradasyon debri plastik plis gwo oswa ki fabrike dirèkteman. Yo gen fòm, gwosè, ak kòmposisyon chimik ki diferan, epi yo gen pwopriyete fizik ak chimik ki diferan ki enpakte konpòtman yo nan lanviwònman an.

Yo kategorize ak gwosè (fragman, fòm, mousse, fil, pelet) ak koulè yo sèvi ak yon sistèm standadize. Yo sòti prensipalman nan sis polimè ki komen: polyetilen, polipwopilen, PVC, poliyouretan, polistirèn, ak PET.

Kad legal ak reglemantè

Mikwoplatis yo sòti nan de fason: primè (piti ki fabrike) ak segondè (rezilta nan degradasyon itèm plis gwo). Yo sòti nan pwosesis endistriyèl, kozmetik, teks, ak fatra plastik. Diferan sous sa yo kontribye nan polisyon mikwoplatis nan divès ekosistèm.

DOI: https://doi.org/10.5772/intechopen.98371